Tytułu niniejszego artykułu jest wieloznaczny i został zaproponowany z pewną dozą przekory, a czytający go bez szerszego kontekstu mógłby się poruszać się niczym po omacku.
Warto więc jak w prawdziwej pracy naukowej zacząć od wyjaśnienia terminów. Istnieje wiele definicji pojęcia „region”. Kompilując wybrane z nich i upraszczając sprawę, moglibyśmy opisać region jako obszar charakteryzujący się specyficznymi cechami, które odróżniają go od otoczenia. W odniesieniu do Starego Kontynentu, często granice tych jednostek nie pokrywają się z granicami administracyjnymi państw. Z jednej strony może to wpływać pozytywnie na procesy integracyjne i współpracę transgraniczną, a z drugiej – pogłębiać różne dysproporcje i sprzyjać przeznaczaniu niewystarczających środków na utrzymanie i zagospodarowanie terenów przygranicznych. Regiony są swoistymi elementami konstrukcyjnymi budującymi współczesną Europę, stanowiącymi o jej dobrobycie i przyszłości. Głos społeczności regionalnych i lokalnych Unii Europejskiej ma znaczenie, o czym świadczy funkcjonowanie od 1994 roku Komitetu Regionów UE - organu doradczego reprezentującego ich potrzeby i interesy. UE kieruje wiele wysiłków w sferze wspierania rozwoju, zmniejszania różnic w infrastrukturze przy zachowaniu różnorodności regionów, w tym celu organizuje dedykowane regionom wydarzenia i inicjatywy, jak choćby: Europejski Tydzień Regionów i Miast, Regionalne Doliny Innowacji (RIV), Europejski Region Przedsiębiorczości (ERP) oraz inne konkursy i projekty.
Kolejnym pojęciem, które wymaga uściślenia jest „Horyzont”, a konkretniej – program ramowy Komisji Europejskiej Horyzont Europa. W obecnej, 9. odsłonie programu na finansowanie badań naukowych i innowacji w ramach tego narzędzia przeznaczono budżet 95,5 mld € w perspektywie czasowej 2021-2027. Horyzont Europa posiada ofertę grantową dla wszystkich podmiotów posiadających osobowość prawną we wszystkich krajach członkowskich UE i krajach stowarzyszonych z HE.
Zestawienie wymienionych pojęć posłużyło Krajowemu Punktowi Kontaktowemu Programów Badawczych UE w Warszawie na potrzeby nowej ogólnopolskiej kampanii informacyjnej „Regiony na Horyzoncie”, zaplanowanej na miesiące od marca do października 2024, promującej wiodące specjalizacje naukowo-badawcze, wyróżniające sześć makroregionów w kraju. Podział terytorium Polski na sześć części nie jest przypadkiem, nie został przeprowadzony wyłącznie na cele wspomnianej kampanii. Nawiązuje on do struktury sieci KPK, obejmującej 6 Horyzontalnych Punktów Kontaktowych (HPK), zlokalizowanych w największych miastach uniwersyteckich w kraju, w tym w stolicy Małopolski. Na wspomniane makroregiony składają się powierzchnie 2-3 sąsiadujących ze sobą województw.
W ramach kampanii „Regiony na Horyzoncie” organizatorzy przewidzieli liczne wydarzenia online, szkolenia, warsztaty oraz konferencje stacjonarne w Krakowie, Olsztynie, Lublinie, Katowicach, Bełchatowie oraz Szczecinie. Stanowi to doskonałą okazję do zaprezentowania możliwości, jakie daje program HE na przykładzie takich zagadnień jak: jakość życia w aspekcie ekologii i żywności wysokiej jakości, innowacyjne technologie w zielonej transformacji, energetyka, ICT, zielony transport czy biotechnologia przyszłości oraz wiele innych.
Zlokalizowanemu w Krakowie Horyzontalnemu Punktowi Kontaktowemu Polska Południowo-Wschodnia przypadła odpowiedzialna rola rozpoczęcia I edycji „Regionów na Horyzoncie”. HPK w Krakowie, obsługujący województwa: małopolskie, podkarpackie i świętokrzyskie, zorganizował przez cały marzec serię szkoleń i konferencji, przybliżających zainteresowanym główną specjalizację makroregionu – Nauki o życiu (Life Science). Domena ta wyraźnie charakteryzuje obszar Polski Południowo-Wschodniej dzięki znaczącym ośrodkom uniwersyteckim i naukowo-badawczym. Dodatkowo Nauki o życiu stanowią małopolską inteligentną specjalizację, ujętą w Regionalnej Strategii Innowacji Województwa Małopolskiego 2030. Zgodnie z nią Inteligentna Specjalizacja Nauki o Życiu województwa małopolskiego obejmuje trzy generyczne obszary działalności naukowej, innowacyjnej i przedsiębiorczej (technologie medyczne, technologie żywności, technologie środowiskowe), dla których wspólnym celem i rezultatem jest poprawa zdrowia i jakości życia.
Powyższe aspekty omawiano szerzej w kontekście programu HE podczas wydarzeń w Krakowie. Specjaliści z takich instytucji jak: Krajowy Punkt Kontaktowy w Warszawie, Przedstawicielstwo Województwa Małopolskiego w Brukseli, Klaster LifeScience Kraków, Małopolskie Centrum Biotechnologii UJ, Politechnika Krakowska, Centrum Transferu Technologii Politechnika Krakowska, Narodowe Centrum Promieniowania
Synchrotronowego SOLARIS, Narodowe Centrum Nauki i innych przedstawili możliwości rozwoju kariery naukowej, warunki i formalności, jak zostać ekspertem KE, oceniającym wnioski do konkursów HE, jak sprawnie rozwijać współpracę międzynarodową i jak skutecznie szukać partnerów do projektów HE. Spora część wystąpień była poświęcona sukcesom grantowym i prezentacji projektów Life Science autorstwa podmiotów z makroregionu Polska Południowo-Wschodnia. Ponadto podczas spotkania dedykowanego przedsiębiorcom została zademonstrowana komercyjna oferta badań prowadzonych przez firmy zrzeszone w Klastrze LifeScience, Małopolskie Centrum Biotechnologii UJ oraz Politechnikę Krakowską.
Szkoleniom towarzyszyła prezentacja projektów finansowanych ze środków HE w dziedzinie Nauk o życiu, pozyskanych przez lokalne jednostki naukowe oraz wywiadów z wybitnymi naukowcami (dostępne na stronie internetowej HPK Polska Południowo-Wschodnia).
Krakowski marzec obfitujący w różnorodne wydarzenia podkreślił znaczenie domeny Nauk o życiu w makroregionie HPK Polska Południowo-Wschodnia. Wszystkie sukcesy podmiotów branżowych i ich wybitnych jednostek, postęp i rozwój infrastruktury naukowo-badawczej czynią Małopolskę i sąsiednie województwa makroregionu rozpoznawalnymi w całej Europie, czy nawet na świecie.
Podsumowując, pojmowanie Europy z perspektyw lokalnej i regionalnej jest właściwym kierunkiem i drogowskazem dla decydentów na każdym poziomie władzy. Rozwinięte regiony stanowią o sile każdego kraju i całej innowacyjnej Europy, co stało się przesłaniem kampanii informacyjnej „Regiony na Horyzoncie”.
Zapraszamy do udziału w nadchodzących wydarzeniach w ramach „Regionów na Horyzoncie” w innych makroregionach (wszelkie informacje można znaleźć na stronie internetowej Krajowego Punktu Kontaktowego).
Jednocześnie zachęcamy wszystkie podmioty i naukowców zainteresowanych aplikowaniem do konkursów w ramach Horyzontu Europa do kontaktu z konsultantami Horyzontalnego Punktu Kontaktowego w Krakowie (zlokalizowanego na terenie PK). Konsultacje są bezpłatne.
Dawid Gacek, specjalista w zespole HPK Polska Południowo-Wschodnia,
Centrum Transferu Technologii Politechnika Krakowska